Taşnaklar ve İttihatçılar

Taşnaktsutyun'un Meşrutiyet dönemindeki stratejilerini ve faaliyetlerini incelerken en merkezi mesele, partinin Abdülhamid istibdadını devirme mücadelesindeki esas müttefiki İttihat ve Terakki Cemiyeti'yle (İTC) olan ilişkileridir. İmparatorluk için, Ermeni nüfusun ayrımcılık ve zulümden kurtuluşunu ve makul ölçüde güvenliğini temin edebilecek başka bir uygulanabilir sistem düşünemediğinden Meşruti rejimin en yılmaz savunucusu olan ve bütün kaynaklarını Meşrutiyet'in başarısı için seferber eden Taşnaktsutyun, bu sebeple İTC subayları arasında geniş bir çevre edinebilmişti. Taşnaklara göre İttihatçıların pek fazla alternatifi yoktu. Meşrutiyet'in başarısı İTC'nin başarısından ayrı düşünülemezdi. Partinin İTC'yi savunması ve Adana katliamlarında yaşanan zulümden sonra bile işbirliğini sürdürmesi esas bu sebeptendi.

Peki ne oldu da bir bakıma kader birliği etmiş olan iki parti arasındaki ilişki birkaç yıl içinde geri döndürülemez bir şekilde bozuldu? Kaligian, Taşnaklar ve İttihatçılar'da, 1915'e giden yolda kilit rol oynayan bu sorunun yanıtını, bugüne dek ele alınmamış belgeler ve kaynaklar ışığında arıyor.