Derin Tarih Dergisi - Nısan 2024 Sayı:145

BİR CİHAN İMPARATORUNUN DÜNYASI

Fatih Sultan Mehmed’i anlatmak oldukça zor bir iş. Zira anlatmak için evvela derinlemesine anlamak gerekiyor. Bir cihan imparatorunun dünyasına nüfuz etmek, sadece zihin haritasını değil duygu atmosferini de tasvire çabalamak; tüm bunları yaparken, tarihte derin izler bırakacak bir imparatorluğun yükseliş devrinde, dış dünyanın tesirlerini de hesaba katarak, Fatih’in bu süreçteki rolünü en doğru biçimde aktarmak; neresinden bakılırsa bakılsın zor bir iş. Derin Tarih olarak, bu zor işe cesaret ettik ve birbirinden kıymetli hocalarımızın, uzman ve araştırmacıların katkısıyla ortaya dört başı mamur bir Fatih Sultan Mehmed Özel Sayısı çıkarmaya çalıştık. Sultanımıza sonsuz rahmet dilerken, sizleri onun hayatına ve bıraktığı ize adadığımız özel sayımızla baş başa bırakıyoruz.

NELER VAR?

Fetih hakkındaki merak uyandıran 12 sorunun cevabını Prof. Dr. Feridun M. Emecen’den aldık. İstanbul’un fethini müjdeleyen ve onu fetheden komutanı öven meşhur hadis-i şerifin Osmanlı kaynaklarındaki izlerini Prof. Dr. İdris Bostan ile sürdük. Fethin stratejik pusulası Akşemseddin’in tarihteki kritik rolünü Dr. Mehmet Yavuz’un kaleminden okuduk.

Konstantinopolis’in İstanbul’a dönüşüm sürecine Doç. Dr. Kerim İlker Bulunur; Cihan padişahı olmasının yanı sıra kanun yapıcı cihetiyle de öne çıkan Fatih’in örf ve âdete dayanan kanunlarının arka planına Prof. Dr. Abdülkadir Özcan; Fatih Sultan Mehmed’in entelektüel portresine Ömer Kaptan; Fatih’in dehasını parlatan 8 devlet adamının Fatih’in üzerindeki tesirlerine Samet Tınas ile yakından baktık. Şair hükümdar Fatih’in mısralarına Abdullah Çevik ışık tuttu.

Fatih Sultan Mehmed’in 30 yıllık iktidar döneminde tarikat şeyh ve dervişlerine karşı tutumunu Prof. Dr. Haşim Şahin’in; İtalyan ressam Gentile Bellini’nin fırçasından çıkan Fatih portrelerinin detaylarını Prof. Dr. Gülgün Yılmaz’ın; Fatih’in Topkapı Sarayı Müzesi’ndeki kaftanlarını, kılıçlarını, portrelerini ve defterlerini Canan Aytaş’ın satırlarından okuduk.

Fatih dönemindeki ilim ve eğitim hayatını, Ayasofya Medresesi ve Sahn-ı Semân Medreseleri üzerinden Prof. Dr. Mehmet İpşirli kaleme aldı. Fatih devrinin ilmî ve irfanî zenginliğini gösteren dönemin 10 eserini Ahmet Yasin Çomoğlu tanıttı. Fatih’i ve fethi “tarih” yapan tarihçilerin eserlerindeki detayları Prof. Dr. Fahameddin Başar inceledi.

Prof. Dr. Hasan Umut ile Fatih dönemiyle özdeşleşen isimlerden biri olan meşhur astronom ve matematikçi Ali Kuşçu hakkında konuştuk. Fatih’in Batılı devletlerle olan münasebetlerini Doç. Dr. Özgür Oral’ın; Fatih’in Hıristiyanlığı yeniden şekillendirme sürecindeki diplomatik ustalığını Metin Taha Yılmaz’ın; İstanbul’un Konstantinopolis olmaktan çıkıp bir İslâm şehri haline geliş sürecini Halil İnalcık’ın makalesinden takip ettik.

Fatih devri İstanbul’unu Semavi Eyice’nin “Fatih Devri Mimarisi” başlıklı makalesiyle zihnimizde inşa ettik. Sadece karanın değil denizlerin de padişahı olan Fatih’in denizcilik stratejisini Prof. Dr. İdris Bostan’ın satırlarında gördük. Prof. Dr. Fahameddin Başar ile Fatih’in dünyasının derinliklerini konuştuk. 1918 yılından itibaren terkedilen Fetih yıldönümü kutlamalarının tekrar canlandırılması için yapılan Fatih’in defteri çalışmasını Prof. Dr. İsmail Kara; İstanbul’un fethinin Memlûk sarayındaki yankılarına Prof. Dr. Fatih Yahya Ayaz ile yakından baktık.

Kerime Senyücel, 2012 yılında yapımcısı ve yönetmeni olduğu “Fatih: Avrupa’nın Kaderini Değiştiren Adam” belgeselinin kendisinde bıraktığı hisleri ve Fatih’in hayatından hatırında yer eden en kritik anekdotları bizimle paylaştı.

Priscilla Mary Işın ile Fatih’in sofrasına konuk olduk. Fatih devri savaşlarında kullanılan eski/yeni silahlar ve usulleri Kahraman Şakul; Otlukbeli Zaferi’ne giden yolu Prof. Dr. Fahameddin Başar; Fatih döneminin müzisyenlerini ve müzik ekollerini Doç. Dr. Recep Uslu; Osmanlı istihbaratının Fatih dönemindeki durumunu Ahmet Yüksel ve Burhan Çavdaroğlu kaleme aldı.

Topkapı Sarayı’nın gözde yazılarından Fatih Sultan Mehmed döneminde yazılan Bâb-ı Hümayûn Kitabeleri’ninin ayrıntılarını Süleyman Berk’ten okuduk. Kitabın zarif kalkanı olan cild sanatının Fatih dönemindeki durumunu Fatma Şeyma Boydak’tan öğrendik. Fatih’in ölümü üzerindeki beş buçuk asırlık sır perdesini ise Hilmi Kaçar araladı.

Ayrıca Derin Tarih, İstanbul Deniz Müzesi’nde yer alan Şehit Ressam Hasan Rıza’nın “Fatih Sultan Mehmed’in ordusuyla Edirne’den İstanbul’a yürüyüşü” başlıklı tablosunu poster olarak okurlarına armağan ediyor.